Ciri-ciri wacana

Menurut Henry Guntur Tarigan, wacana adalah satuan bahasa yang terlengkap dan tertinggi atau terbesar diatas kalimat atau klausa dengan koherensi dan kohesi tinggi yang berkesinambungan yang mempunyai awal dan akhir yang nyata disampaikan secara lisan atau tertulis. Setiap ayat, cerita, dialog mahupun buku perlu mempunyai awal dan akhir, iaitu dimulai dengan kesenyapan bunyi dan disudahi dengan kesenyapan. Terdapat pelbagai ciri wacana dalam sesebuah ujaran.

Ciri-ciri wacana dapat dikategorikan kepada beberapa komponen. Pertama, wacana mempunyai koheren, iaitu pertautan antara satu ayat dengan satu ayat yang lain, satu perenggan dengan satu perenggan yang lain dan satu idea dengan idea yang lain. Hal ini bermaksud bahawa dalam sesebuah penlisan, idea-idea yang dikemukakan saling berkaitan antara satu sama lain.

Komponen yang kedua ialah kohesi. Kohesi merupakan kesepaduan dalam penulisan. Dalam proses penulisan, keutuhan dan ketepatan wacana haruslah jelas dengan konteks penulisan. Sebagai contoh, penulisan akhbar atau berita harus menggunakan wacana yang bersesuaian dengan konteks berita. Seterusnya adalah tujuan dalam penggunaan wacana. Jika hendak menggunakan wacana, seseorang penulis harus mempunyai tujuan untuk menentukan jenis wacana yang hendak digunakan.

Komponen yang ketiga ialah maklumat. Dalam setiap ayat harus mempunyai maklumat yang baharu dan berpautan antara satu sama lain. Sesebuah wacana harus diterima oleh khalayak. Hal ini bermaksud bahawa penerimaan pembaca dan pendengar adalah tinggi dan mudah difahami apabila penggunaan wacana bersesuaian dan mempunyai tujuan yang sama.

Ciri wacana yang seterusnya ialah andaian dan inferens. Inferens akan memberikan maklumat baharu kepada andaian yang akan dinyatakan dalam ayat seterusnya. Gaya juga merupakan sebahagian daripada ciri-ciri wacana. Gaya merujuk kepada gaya bahasa, sama ada rasmi atau tidak rasmi dan bersahaja ataupun tidak bersahaja. Gaya akan mempengaruhi pemilihan laras bahasa, ayat dan penggunaan tatabahasa.

Komponen terakhir dalam ciri-ciri wacana memasukkan maklumat yang tidak berlawanan dengan logik akal, selain tidak bertentangan antara maklumat dengan ayat sebelumnya.

Struktur Maklumat

Konsep Struktur Maklumat

Sato Hirobumi menyimpulkan bahawa semasa berlakunya komunikasi penyampai tidak selalu diberi peluang untuk memastikan sama ada maklumat yang hendak disampaikan merupakan maklumat lama atau maklumat baru bagi penerimanya. Jika setiap penyampai berkomunikasi sambil memastikan tiap-tiap maklumat yang disampaikan sama ada baru atau lama, maka proses komunikasi akan menjadi tidak berkesan.

Oleh sebab itu, pihak yang ingin menyampaikan mesej perlu meneka dan memastikan sama ada maklumat yang hendak disampaikan itu sudah ada dalam pengetahuan penerimanya atau tidak. Cara untuk mengenalpasti jenis maklumat ini perlu ada pada seseorang penyampai. Maklumat dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu maklumat lama (ML) dan maklumat baru (MB).

Maklumat Lama

ML merupakan maklumat yang sedia ada dalam diri penerima mesej. Maklumat atau pengetahuan sedia ada ini akan terangsang apabila penerima membaca atau mendengar mesej yang disampaikan. Oleh sebab itu, maklumat ini dikenali sebagai maklumat lama kerana sudah ada dalam otak penerima. Sato Hirobumi telah membahagikan maklumat ini kepada tujuh iaitu kaedah perujukan,kaedah penggantian, kaedah pengulangan, kaedah pengulangan sebahagian, kaedah penghilangan, kaedah leksikal dan kaedah prafrasa.

Maklumat Baru

Kehadiran maklumat lama hanya sebagai pilihan atau opsional dan tumpuan atau okus maklumat adalah harus kepada maklumat baru, berdasarkan kepada penelitian penanda maklumat lama. Perkara utama antara dua jenis maklumat ini ialah maklumat baru harus diberi penumpuan lebih. Walau bagaimanapun, keutamaan ini hanya sekadar peringkat kajian empirikal sahaja.

Maklumat baru dapat dikenali melalui tanda tinggi dan apabila ada penanda digunakan sebagai maklumat baru. Menurut Sato Hirobumi terdapat empat penanda maklumat iaitu maklumat baru tambahan, maklumat baru konstratif, maklumat baru pemberitaan neutral dan maklumat baru fokus.

Teori Wacana

Teori Sanat Md. Nasir

Menurut Sanat Md Nasir (1998:122-124) berpendapat bahawa, teori-teori bahasa wacana sebelum ini tidak mempunyai asas yang kukuh kerana ketidakmampuan teori-teori ini melihat hubungan makhluk dengan Penciptanya (Khaliqnya). Bagi memenuhi keperluan tersebut, wujud sebuah teori yang lebih ampuh dengan asas-asas yang kukuh iaitu :

TEORI ATQAKUM

            Teori ini menggabungkan kepadaan deskripsi dan eksplonatori dengan keadaan kepadaan "atqakum". penggunaan bahasa tetapi turut melibatkan pengkaji bahasa dan sesiapa juga yang terlibat dengan aktiviti kebahasaan. Dalam Teori Atqakum, mempunyai konsep “alamma” memperlihatkan perlunya bahasa berfungsi untuk mengajarkan, iaitu oleh Allah kepada manusia. Perkara ini amat berkaitan dengan fitrah manusia yang bersifat lemah dan jahil. Teori ini mempunyai unit tatabahasanya iaitu satu konsep yang lebih menyeluruh yang dikenali sebagai “Wacana Plus Plus”. Dengan kesinambungan ini, dapat dilihat sauatu yang terbaik yang juga dikenali sebagai Tatabahasa Wacana Plus Plus. Hirarki dalam unit tatabahasa wacana plus plus boleh dilihat dalam konteks yang paling luas, bermula dengan sesuatu yang tidak diketahui, fonem, kata, frasa, klausa, ayat, wacana dan berakhir dengan wacana plus plus, yang termasuk hal-hal yang tidak terjangkau oleh fikiran manusia. Pada peringkat ini, tatabahasa wacana plus plus dilihat sebagai unit tatabahasa yang terbesar kerana mencakupi perkara-perkara ghaibi. Tatabahasa wacana plus plus menggabungkan bahasa pertuturan (literal) dengan bahasa hati untuk menghasilkan kesan yang lebih luas dan mendalam. Rasulullah SAW dijadikan sebagai model dan ikutan yang terbaik.

                     Selain itu juga, tatabahasa wacana plus plus bukan sahaja membincangkan unit-unit tatabahasa, malah mencakupi persoalan asal-usul bahasa  (Allamahullbayan). Pendokong tatabahasa wacana plus plus membincangkan perkara asal usul  bahasa berpandukan sumber aqli dan naqli.

Menurut Beaugrande dan Dressler (1986:17) : 

“If we assume that structures are always the outcome of intentional operations, then even single sentences must evolve through election rather than being derived  from abstract rules alone.”

            Berdasarkan petikan dapat difahami bahawa dalam sesebuah wacana ayat-ayat yang digunakan dianggap telah terpilih secara sedar dari jumlah pilihan yang disediakan. Tujuan wacana juga adalah untuk menggambarkan bagaimana struktur wacana disusun dengan memperhatikan penempatan dan peranan unsur-unsur yang didapati pada tiap-tiap bentuk lahir ayat seperti mofem, kata, frasa, klausa. Wacana juga berfungsi untuk menyatakan suatu fikiran oleh seseorang penutur. Penyataan fikiran dapat disampaikan melalui struktur dan sistem yang  bersangkutan dengan cara penyampaiannya.

          Menurut Beaugrande dan Dressler (1981:4) menjelaskan bahawa runtutan ialah cara komponen dunia teks iaitu konfigurasi konsep dan hubungan yang mendasari teks permukaan dapat diakses bersama dan berkaitan. Hal ini dikaji melalui dua konsep iaitu primer (pusat kawalan) dan sekunder (mengakses dan memproses).

Tujuan Wacana

1.      Menimbulkan Interaksi Komunikatif

Salah satu tujuan wacana adalah untuk menimbulkan interaksi komunikatif. Hal ini bermakna, sesebuah wacana yang dihasilkan adalah bertujuan mewujudkan komunikasi antara penutur dengan pendengar selain komunikasi antara penulis dengan pembaca yang masing-masing terlibat dengan komunikasi lisan atau komunikasi tulisan.

 Aspek tautan dan runtutan melibatkan tujuan sesebuah wacana. Oleh sebab itulah, tautan dan runtutan amat penting dalam pembentukan wacana agar sesebuah teks wacana mempunyai makna. Pemfokusan terhadap tujuan adalah penting agar tidak menyimpang daripada makna asalnya. Sesebuah wacana yang bermakna dapat dibentuk apabila seseorang penulis ataupun penutur mengetahui serta memahami tujuan sesebuah wacana yang dibentuk.

Orang yang menjadi penutur mahupun penulis seharusnya mempunyai tujuan-tujuan tertentu dalam menghasilkan sebuah wacana. Sesebuah teks ataupun wacana yang dibentuk akan melibatkan penulis ataupun penutur. Oleh yang demikian, mereka seharusnya mengetahui tujuan dalam penggunaan wacana serta menentukan jenis wacana yang hendak digunakan. Perkara ini sangat penting kerana sesebuah wacana yang dibentuk dapat menepati tujuan sebenar wacana atau sesebuah teks yang dibentuk.

Sesebuah wacana yang dibentuk seharusnya mempunyai makna dan mempunyai perkaitan antara teks yang dibentuk. Dalam konteks ini, makna merujuk kepada makna dasar dan pragmatis. Makna dasar merujuk kepada makna yang ditanggapi tanpa mengambil kira konteks, manakala makna pragmatis pula merujuk kepada makna sebenar yang berpandukan konteks tertentu.

2.      Mendapatkan sesuatu maklumat

Wacana juga bertujuan untuk menggambarkan sebab sesuatu bentuk bahasa digunakan. Pernyataan ini bermaksud tujuan wacana adalah untuk mendapatkan sesuatu maklumat. Dalam wacana, untuk  mendapatkan sesuatu maklumat ayat tanya boleh digunakan.

Ayat Tanya

Ayat tanya akan digunakan oleh penutur mahupun penulis untuk mendapatkan sesuatu maklumat. Hal ini demikian kerana, ayat tanya digunakan untuk bertanyakan soalan-soalan  atau perkara bagi mendapatkan kepastian atau memperoleh maklumat. Contoh-contoh ayat tanya adalah seperti berikut:

a)      Siapakah lelaki yang memandu kereta mewah itu?

b)      Di manakah letaknya Menara Condong?

Berdasarkan contoh-contoh ayat yang dinyatakan di atas, ayat tanya digunakan untuk mendapatkan sesuatu maklumat. Contohnya, ayat a) Siapakah lelaki yang memandu kereta mewah itu?, penutur atau penulis menggunakan ayat tanya untuk mendapatkan maklumat mengenai orang yang memandu kereta mewah itu.

Bagi ayat b) Di manakah letaknya Menara Condong?, penutur atau penulis menggunakan ayat tanya untuk mendapatkan maklumat mengenai tempat letaknya Menara Condong.

Berdasarkan keterangan yang telah dijelaskan, dapatlah diketahui bahawa penutur ataupun penulis akan menggunakan ayat tanya untuk mendapatkan maklumat tentang sesuatu perkara. Hal ini disebabkan ayat tanya sangat sesuai digunakan untuk tujuan mendapatkan sesuatu maklumat.

3.      Menyampaikan maklumat

Wacana juga bertujuan untuk menyampaikan maklumat. Penutur atau penulis akan menggunakan ayat penyata untuk menyampaikan sesuatu maklumat. Hal ini disebabkan sesebuah teks mahupun wacana yang dibentuk melibatkan ayat penyata untuk menyampaikan sesuatu maklumat.

Ayat Penyata

Ayat penyata merupakan ayat yang diucap menggunakan maksud membuat satu pernyataan serta mempunyai tujuan untuk menyatakan atau memberikan keterangan tentang sesuatu perkara. Contohnya seperti ayat berikut:

a)      Kerani itu murah dengan senyuman.

b)      Zaza membeli buku rujukan di kedai itu.

Berdasarkan contoh-contoh ayat berikut, penulis atau penutur akan menggunakan ayat penyata untuk memaklumkan ataupun menyampaikan maklumat.

Contohnya ayat a) Kerani itu murah dengan senyuman. Ayat tersebut diujarkan oleh penutur atau penulis untuk menyampaikan maklumat bahawa kerani itu tidak lokek dengan senyuman.

Bagi ayat b) Zaza membeli buku rujukan di kedai itu. Penulis atau penutur menggunakan ayat penyata untuk menyatakan tempat Zaza membeli buku rujukan kepada pembaca atau pendengar.

Kesimpulanya, penulis atau penutur akan menggunakan ayat penyata apabila tujuannya untuk membentuk sesebuah wacana dalam menyampaikan sesuatu maklumat. Oleh yang demikian, ayat penyatalah yang paling sesuai dalam menyampaikan maklumat dan mudah difahami oleh pembaca mahupun pendengar.

4.      Menjadikan Sesuatu Tindakan Berlaku

Menjadikan sesuatu tindakan berlaku juga merupakan salah satu tujuan wacana. Ayat perintah akan digunakan oleh penutur atau penulis untuk tujuan menjadikan sesuatu tindakan itu berlaku.

Ayat Perintah

Ayat perintah merupakan ayat yang digunakan untuk tujuan menimbulkan sesuatu tindakan. Ayat perintah terdiri daripada beberapa kategori, iaitu terdiri daripada ayat suruhan, ayat larangan, ayat silaan dan juga ayat permintaan. Contoh-contoh ayat adalah seperti berikut:

a)      Keluar dari kedai ini! (ayat suruhan)

b)      Jangan buat bising. (ayat larangan)

Ayat a) Keluar dari kedai ini! merupakan ayat suruhan, iaitu mengkehendaki pembaca atau pendengar mengambil tindakan untuk keluar dari kedai itu dengan segera.

Dalam ayat b) Jangan buat bising, pula merupakan ayat larangan yang melarang pembaca atau pendengar daripada berbuat bising kerana mungkin mengganggu.

Daripada contoh-contoh ayat tersebut memperlihatkan penutur atau penulis menggunakan ayat perintah dalam sesebuah teks atau wacana yang terdiri daripada ayat suruhan dan ayat larangan untuk tujuan menjadikan sesuatu tindakan itu berlaku.

5.      Memerikan Teks

Menurut Henry Guntur Tarigan dalam Pengajaran Bahasa (1995:77), tujuan wacana juga adalah untuk memerikan teks serta berupaya untuk menjadikan teori wacana sebagai pegangan umum.

           Memerikan teks memudahkan penutur atau penulis memahami serta memanfaatkan teks atau kelompok teks. Hal ini bermaksud penutur atau penulis dapat memerikan teks apabila bertujuan untuk menghasilkan sesebuah wacana berdasarkan idea topiknya.

           Memerikan teks dalam sesebuah wacana juga bertujuan untuk memudahkan penulis membuat perbandingan antara teks-teks ataupun bahagian-bahagian teks selain memudahkan penulis melihat persamaan dan juga perbezaan yang terdapat dalam sesebuah wacana. Hal ini bermaksud seseorang penulis juga dapat menunjukkan dengan tepat dan pasti mengenai sesuatu yang menjadi ciri khas sesebuah teks tersebut dengan intuisi-intuisi dalam sastera sekiranya seseorang penulis tersebut memerikan sesebuah teks.

Mohd Rashid Md Idris, Norliza Jamaluddin, Abu Hassan Abdul & Adenan Ayob (2012).   Tatabahasa wacana. Tanjong Malim: Emeritus Publications.

Ciri tautan berdasarkan pandangan Halliday dan Hassan

Menurut Halliday dan Hassan, tautan dianggap sebagai konsep semantik yang merujuk kepada hubungan makna yang terdapat dalam teks. Hubungan yang demikian berfungsi untuk mendefinisikan teks.

“Tautan merupakan satu set kemungkinan yang wujud dalam bahasa untuk menjadikan suatu teks itu berkesatuan”

(Halliday dan Hasan:1976)

Menurut Halliday dan Hasan lagi, "Cohesion is expressed through the strata organization of language. Language can be explained as a multiple coding system comprising three levels of coding or 'strata'. The semantic (meaning), the lexicogrammatical (forms) and the phonological and orthographic (expression). Meanings are realized (coded) as forms, and the forms are realized in turn (recoded) as expressions. To put this in everyday terminology, meaning is put into wording and wording into sound or writing."

Halliday dan Hasan telah cuba melihat tautan makna itu dari dua sudut iaitu tautan nahuan dan tautan leksikal. Kedua-dua nahuan ini wujud dalam sesuatu kesatuan teks. Selain itu, kohesi juga memperlihatkan jalinan ujaran dalam bentuk ayat bagi membentuk suatu teks atau konteks dengan menghubungkan makna yang terkandung di dalam unsur. Kohesi juga dikenali sebagai tetenunan, tautan, kepaduan dan sebagainya.

                                                

Contohnya:

1. Syazwani, Siti dan Faiznur ke perpustakaan. 2. Mereka ke sana untuk meminjam buku.

Dalam contoh di atas, terdapat tautan antara kedua-dua ayat tersebut. Perkataan mereka dalam ayat kedua merujuk kepada Syazwani, Siti dan Faiznur, sementara sana merujuk kepada perpustakaan. Oleh itu, kedua-dua ayat yang mempunyai tautan ini dianggap sebagai wacana. Tambahan pula, kedua-dua ayat ini bermakna dan difahami.
Oleh itu, Halliday dan Hassan telah membahagikan tautan kepada beberapa ciri iaitu Pronomina atau kata ganti diri, subtitusi, ellipsis, konjungsi atau penghubung dan leksikal.

a.       Pronomina atau kata ganti diri

Ciri tautan pertama menurut Halliday dan Hassan ialah pronomina atau kata ganti diri. Ciri ini merujuk kepada kata ganti bagi diri, penunjuk dan lain-lain. Sebagai contoh kata ganti diri ialah.

Abu dan Ahmad merupakan sahabat karib. Setiap pagi, mereka pergi kesekolah bersama-sama dengan menaiki basikal.

Berdasarkan contoh diatas, dapat dilihat kata nama Abu dan Ahmad digantikan dengan kata ganti diri mereka. Kata ganti diri digunakan untuk mengelakkan pengulangan kata nama yang sama. Selain itu, terdapat kata ganti nama diri penunjuk. Kata ganti nama diri penunjuk ini merujuk kepada arah. Sebagai contoh penggunaan kata ganti nama diri penunjuk ialah,

           

Ini rumah saya. Itu rumah Siti. Rumah kami berdekatan,

b.      Subtitusi

Ciri tautan kedua menurut Halliday dan Hassan ialah subtitusi. Subtitusi merupakan hubungan ayat yang bersifat gramatika, iaitu melihat hubungan antara kata dengan makna. Subtitusi boleh dipecahkan kepada beberapa jenis seperti kata nama, kata kerja, klausa dan campuran. Sebagai contoh ayat menggunakan subtitusi campuran adalah seperti berikut,

Saya dan pakcik pergi ke warung kopi. Saya memesan teh. Begitu juga pak cik. Rupa-rupanya keinginan kami sama.

Subtitusi diatas adalah perkataan begitu juga dan sama. Frasa memesan teh diganti oleh perkataan begitu juga serta sama. Hal ini jelas membuktikan bahawa makna subtitusi sebagai proses penggantian unsur lain dalam sesuatu ayat bagi mengelakkan frasa yang berulang

c.       Elipsis

Ciri tautan ketiga menurut Halliday dan Hassan ialah elipsis. Elipsis merupakan proses atau hasil penggantian unsur bahasa oleh pembeza atau menjelaskan sesuatu tertentu. Elipsis bermaksud pengulangan struktur linguistik dan unsur yang sama tetapi menghilangkan sebahagian daripada ujarannya (Mohd Rashid Md Idris, 10:2004). Elipsis pertama adalah elipsis kata nama. Untuk menghasilkan kesan kohesi dalam ayat, pengguguran kata nama yang sama akan berlaku. Hal ini disebabkan, penulis beranggapan bahawa pembaca akan memahami kata nama yang digugurkan. Di samping itu, untuk mengelakkan kebosanan terhadap kata nama yang sama. Misalnya,

Abu dan Ali suka memancing ikan di tepi sungai. Jaafar dan Mat pula sebaliknya.

           

Ayat diatas terdapat pengguguran kata nama Abu dan Ali selepas perkataan sebaliknya. Hal ini penting bagi menghasilkan kegramatisan ayat.

Kedua, elipsis pengguguran kata kerja. Elipsis kata kerja adalah pengguguran perkataan yang mewakili kata kerja. Pengguguran kata kerja ini boleh dilihat melalui contoh di bawah.

           

Ani meminjam majalah daripada perpustakaan. Minggu lepas saya telah meminjam satu.

Melalui contoh diatas, terdapat pengguguran kata kerja. Walaupun berlaku pengguguran kata kerja malahan pengguguran yang berlaku adalah terhadap perkataan majalah. Hal ini disebabkan, apabila berlaku pengguguran perkataan meminjam akan menyebabkan ayat tergantung. Oleh sebab itu, hanya perkataan majalah digugurkan dalam ayat di atas.

Ketiga ialah elipsis klausa. Elipsis klausa adalah pengguguran klausa. Sesuatu ayat masih dapat berdiri sendiri walaupun berlaku pengguguran klausa. Sebagai contohnya boleh dilihat berdasarkan dialog dibawah.

           Ali: Mari kita memancing ikan.
           Abu : Tidak minatlah.

Berdasarkan dialog di atas, terdapat pengguguran klausa dalam ayat kedua, iaitu selepas frasa tidak minatlah, sepatutnya wujud klausa memancing ikan tetapi telah digugurkan. Pengarang beranggapan pembaca mengetahui maksud ayat tersebut walaupun telah digugurkan klausa.

d.      Konjungsi atau penghubung

Ciri tautan keempat menurut Halliday dan Hassan ialah konjungsi atau penghubung. Penghubung digunakan untuk menggabungkan kata dengan kata frasa dengan frasa, klausa dengan klausa, ayat dengan ayat serta perenggan dengan perenggan. Penggunaan penghubung boleh dilihat melalui contoh dibawah,

            

Ali seorang yang rajin dan suka membantu orang lain. Oleh sebab itu, dia disukai kerana sikapnya itu, Namun begitu, dia sering dibuli kerana sikap sesetengah rakannya yang sering mengambil kesempatan. Walaupun sering dibuli, dia tetap membantu rakannya. Sebelum dipindahkan ke Johor, semua rakannya memohon maaf daripada Ali. Ali menyatakan bahawa dia tidak mengambil hati terhadap sikap mereka mahupun membenci rakan-rakannya.

  Melalui perenggan diatas, konjungsi atau penghubung boleh dikelaskan kepada kumpulan tertentu. Konjungsi pertama adalah peghubung adversatif. Penghubung jenis ini digunakan untuk menunjukkan pertentangan pernyataan pertama dan kedua. Hal ini boleh dilihat melalui perkataan namun begitu yang digunakan untuk menyatakan pertentangan penyataan dengan ayat sebelumnya. Seterusnya, perenggan diatas turut mempamerkan konjungsi klausa. Penghubung klausa digunakan untuk menyatakan alasan atau sebab sesuatu berlaku. Penggunaan konjungsi klausa boleh dilihat melalui perkataan oleh sebab itu dan kerana.
Perenggan diatas turut mempamerkan penggunaan konjungsi koordinatif. Penghubung koordinatif digunakan untuk mempertalikan ayat utama dan ayat kecil. Konjungsi koordinatif boleh dilihat melalui perkataan dan. Konjungsi subordinatif boleh dilihat melalui penggunaan perkataan walaupun dan bahawa. Konjungsi temporal digunakan untuk menyatakan tempoh masa. Sebagai contohnya, boleh dilihat melalui perkataan sebelum.

e.      
Leksikal

Ciri tautan kelima menurut Halliday dan Hassan ialah leksikal. Leksikal merupakan ciri tautan yang mementingkan kosa kata  serasi yang digunakan dalam frasa, ayat, mahupun perenggan. Kohesi atau tautan leksikal diperoleh dengan cara memilih kosa kata yang serasi. Oleh itu, ada dua cara bagi mencapai aspek kohesi leksikal ini, iaitu reiterasi (pernyataan semula) dan kolokasi.

Reiterasi

Pertama reiterasi, iaitu penyusunan semula yang berlaku melalui tiga cara iaitu pengulangan kata, sinonim, superordinate dan kata-kata umum. Cara pertama ialah pengulangan kata. Pengulangan kata ini dikenali juga sebagai repetition iaitu kata yang seringkali diulang dari segi “kata isi”. Ini bermakna kata itu penting bagi sesuatu ayat yang dibentuk dan dibina. Kata isi boleh dikenal pasti melalui dua cara. Pertama, kata isi itu dijadikan unsur yang tidak boleh ditinggalkan. Kedua, jika kata tersebut ditidak diulang akan menyebabkan teks itu akan terganggu sifatnya. Cara kedua melakukan reiterasi ialah sinonim. Sinonim pula merupakan suatu kata yang mempunyai makna yang sama dengan “kata seerti”. Sinonim digunakan kerana kebosanan bagi pengulangan kata yang sama di dalam teks dan sinonim juga memberi variasi kepada sesuatu teks. Contohnya:

Pemuda-pemuda seperti pemuda Cina, pemuda India, pemuda Melayu serta pemuda bangsa laun merupakan lelaki yang Berjaya mempertahankan Malaysia daripada serangan musuh.

Kohesi leksikal sinonim pula merupakan perkataan seperti yang boleh dilihat melalui peerkataan “pemuda” dan “lelaki” berdasarkan contoh diatas. Sebenarnya, sinonim digunakan untuk mengelakkan kebosanan kerana penggunaan perkataan yang sama setiap kali. Oleh itu, pengarang akan menggunakan perkataan yang berlainan tetapi membawa maksud yang sama dalam ayat atau perenggan. Sinonim digunakan bagi mengelakkan kebosanan bagi pengulangan kata sama di dalam teks dan juga memberi variasi kepada sesuatu teks.

Cara ketiga pula ialah superordinat. Superordinat ialah penggunaan kata yang lebih khusus atau “hiponim” kepada kata lebih umum. Misalnya:

Semua yang ada di sesebuah desa seperti kambing, biri-biri. kerbau, lembu dan ayam harus dibuatkan kandangnya secara teratur. Ketua kampong mengarahkan penduduk desa membuat kandang ternakan masing-masing.

Superordinat bagi contoh di atas ialah kata umum yang merujuk kepada kambing, biri-biri,  kerbau dan ayam iaitu “ternakan”. Perkataan kambing, biri-biri, kerbau, lembu dan ayam uga dikenali sebagai hiponim. Cara keempat pula ialah penggunaan kata-kata umum iaitu, kata-kata yang tidak tentu kelasnya.

Kolokasi

Kedua ialah kolokasi. Kolokasi dapat dilihat melalui dua sudut, iaitu sudut sintaksis dan sudut semantik. Sudut sintaksis misalnya:

Ketika itu nama Brunei dikenali sebagai Puni kerana ibu kotanya bernama Puni. Pada zaman Sultan Muhyuddin, iaitu Sultan Brunei yang ke –XIV baharulah kerjaan Brunei itu dipindahkan ke tempat yang ada sekarang.

Manakala sudut semantik pula contohnya:

Kerajaan berusaha bersungguh-sungguh meningkatkan perhubungan di tanah air kita, iaitu perhubungan darat, laut dan udara. Dalam bidang perhubungan darat telah digalakkan permanfaatan kereta api dan kenderaan bermotor. Kenderaan ini meliputi kereta, motosikal dan lain.

 Sumber : http://gurubahasamelayu.blogspot.my/2009/07/wacana-bahasa-melayu.html

Tautan Penghubung Ayat

Tautan   penghubung   ayat   ditentukan   dengan   melihat   fungsi   unsur   linguistik   itu. Penghubung itu berperanan untuk  menghubungkan antara  unsur  linguistik, iaitu unitteks sebelum dan yang sesudahnya. Penghubung itu sendiri bukan unsur tautan, tetapi sebagai menghubungkan unit teks. Dengan berdasarkan kriteria makna, penghubung ayat itu dapat dibahagikan kepada empat jenis, iaitu:

a)      Tautan penghubung ayat tambahan  

Tautan   jenis   ini   merujuk   kepada   penghubung   ayat   yang   menandai   ciri   makna‘menambah unsur’ sebelum dengan unsur selepas penghubung itu. Ciri menambah inisendiri   daripada   tambahan   sebenar,   pilihan,   penegasan,   penerangan   dan perbandingan.

b)      Tautan penghubung ayat tentangan

Tautan ini merujuk kepada hubungan unsur sebelum dan selepas dengan makna yang  berlawanan  atau bertentangan seperti yang tergambar pada penghubung ayat tersebut.

c)      Tautan penghubung ayat sebab-musabab     

Tautan   ini   menjelaskan   hubungan   unsur   sebelum   dengan   selepas   membawa makna alasan, akibat, tujuan atau syarat yang ditunjukkan melalui penghubung ayat tersebut.

d)     Tautan penghubung ayat waktu

Tautan   ini   merujuk   kepada   hubungan   makna   yang   wujud   antara   unsur   yang sebelum   dengan   yang   selepas   seperti   pada   penghubung   ayat   yang   menunjukkan urutan, sertaan, kesimpulan dan lampauan.

http://documents.tips/documents/nota-tautan.html

Tautan perulangan

Tautan   perulangan   menunjukkan   ciri,   sama   ada   bentuk   unsur   linguistik   yangberulang atau dari segi makna, unsur itu yang berulang atau kedua- duanya sekali. Ciriyang   sedemikian   termasuklah   fungsi   yang   terlibat   untuk   memperincikan   tautanperulangan kepada tujuh jenis, iaitu:

a)      Tautan perulangan rujukan       

Perulangan rujukan dibezakan daripada yang lainnya dari segi semantik. Unsuryang berhubungan dikaitkan kerana adanya makna rujukan itu walaupun bentuk unsuritu tidak sama. Tautan perulangan rujukan ini boleh disubkategorikan kepada jenis yanglebih kecil, iaitu perulangan rujukan peribadi, rujukan tunjuk  dan rujukan bandingan.

b)      Tautan perulangan penggantian 

Tautan   ini   berbeza   dengan   jenis   yang   lain   dari   segi   kriteria   tatabahasa   dansemantik.   Tautan   perulangan   ini   bercirikan   tatabahasa   berbanding   dengan   tautanperulangan rujukan. Unsur yang menggantikan dalam tautan penggantian mengekalkangolongan tatabahasa atau tidak mengubah struktur yang digantikan.Unsur ini sebagaipancang   kepada   yang   digantikan.   Antara   pancang   dengan   unsur   yang   digantikanmempunyai   persamaan   maksud.   Perulangan   dalam   konteks   penggantian   ini   ialahperulangan makna. Tautan perulangan penggantian ini boleh disubkategorikan kepadayang  lebih  kecil, iaitu  penggantian namaan, penggantiaan  karyaan dan penggantianklausaan.

c)      Tautan perulangan ellipsis  

 Tautan ini menyerupai perulangan penggantian seperti yang disebutkan sebelum ini,iaitu dari  segi kriteria  dan penjenisannya. Unsur  yang  digugurkan  dalam  ayat dapat diinterprestasikan   berdasarkan   unsur   yang   mendahuluinya.   Justeru, ia   dinamakan penggantian kosong yang menggunakan simbol Ø.

d)     Tautan perulangan leksikal    

Tautan ini dibezakan dengan yang lain dari segi kriteria bentuk leksikal dan makna.Bentuk yang diulang itu mungkin sama atau mempunyai akar kata yang sama, yang bersinonim   atau   kata   umum.   Dengan   berdasarkan   bentuk   dan   makna   ini,   tautan perulangan leksikal ini boleh disubkategorikan kepada yang lebih kecil, iaitu bentuk akar kata yang sama, bersinonim dan kata umum.

e)      Tautan perulangan prafrasa

Tautan ini merujuk kepada perulangan makna yang sama dan bukan bertaraf leksikal, tetapi daripada unsur yang bersifat frasa sehinggalah ayat. Ia dibezakan dari segi bentuk susunan unsur yang bertaut itu.

f)       Tautan perulangan paralelisme

Tautan   ini   merupakan   pertentangan   kepada   perulangan   parafrasa.   Tautan   ini merujuk   kepada   bentuk   susunan   yang   sama   antara   unsur   yang   bertaut,   tetapi mempunyai makna yang berlainan. Unsur yang bertaut ini bukan bersifat leksikal, tetapi sekadar antara ayat atau unitteks yang singkat atau subjek dan predikat sesuatu ayat sehingga terasa hubungan itu sesuatu yang bermakna.

g)      Tautan perulangan struktur dan makna yang sama

Tautan perulangan ini merujuk kepada unsur yang bertaut bukan bertaraf leksikal,tetapi yang bertaraf frasa sehinggalah ayat. Tautan jenis ini menunjukkan persamaandari segi bentuk susunan dan makna. Tautan ini menyatukan aspek tertentu parafrasadan paralelisme.

http://documents.tips/documents/nota-tautan.html

TAUTAN

Dalam komunikasi seharian, sudah tentu penutur sentiasa mengungkapkan sesuatu melebihi batas ayat. Batas ayat ini merujuk kepada wacana yang telah kita ujarkan. Dalam ujaran kita, kita secara tidak sedar telah mentautkan ayat yang sebelumnya dengan ayat yang selepasnya. Pertautan ini disebut sebagai tautan dalam wacana.

Pike dan pike mendefinisikan tautan sebagai fitur sesuatu tagmen yang menentukan cara bagaimana tagmen itu menguasai atau dikuasai oleh tagmen lain. Gutwinksi pula tidak melihat tautan sebagai fitur tetapi sebagai hubungan yang terdapat dalam ayat dan klausa dalam sesuatu teks.

Makna Tautan Menurut Sanad Md. Nasir (2002) "Keserasian hubungan antara unsur linguistik dengan unsur linguistik yang lain dalam sesebuah wacana. Keserasian ditinjau daripada hubungan antara sesuatu perkataan, frasa atau ayat dengan sesuatu perkataan dalam wacana tersebut".

Kesimpulan yang dibuat oleh Sanat Md. Nasir (2002) mengenai konsep tautan ialah fungsi tautan dapat dirumuskan sebagai hubungan satu ikatan yang apik dan bermakna.  Konsep cakupan tautan ini merujuk kepada hubungan unsur linguistik di dalam sesuatu teks, sama ada di peringkat dalam ayat atau antara ayat, dan hubungan ini boleh sahaja bersifat formal atau semantik dengan fungsinya. Ditegaskan bahawa unsur linguistik yang berhubungan itu berada dalam unit teks yang berlainan.

Model Tautan Pindaan Sanat Md. Nasir (2002) menggunakan perkataan ‘pindaan’ dengan maksud pada asalnya ialah Model Halliday dan Hasan (1976), tetapi telah mengalami penyusunan semula, tambahan dan penekanan aspek tertentu dalam kajian tautan aliran sistemik (systemic theory). Sanat Md. Nasir (2002) membahagikan tautan kepada tiga jenis utama, iaitu tautan perulangan, tautan kolokasi, dan tautan penghubung ayat.

	Tautan Kolokasi Antoniman
Tautan Kolokasi	Tautan Kolokasi Kohiponiman
	Tautan Kolokasi Hasil
	Tautan Kolokasi Sifat

Model Tautan Pindaan Sanat Md. Nasir (2002): Tautan Kolokasi

Tautan bermaksud keserasian hubungan antara satu unsur linguistik dengan satu unsur linguistik yang lain dalam sesuatu wacana untuk menghasilkan wacana yang lengkap. Selain itu, tautan bermaksud kesepaduan dalam penulisan. Keserasian hubungan ini lazimnya dilihat melalui hubungan antara suatu perkataan, frasa atau ayat, dengan perkataan, frasa atau ayat lain dalam wacana yang sama. Dengan kata lain, wujudlah pertalian antara ayat dengan ayat, perenggan dengan perenggan lain dan isi dengan isi. Tautan dapat mewujudkan kesinambungan antara sebahagian teks dengan sebahagian teks yang lain sehingga membentuk satu kesatuan.

Tautan juga merujuk kepada idea atau esei yang dijalinkan rapi hingga menjadi bersepadu. Selain itu, tautan juga disebut sebagai organisasi sintaktik yang mana merupakan wadah ayat-ayat yang disusun secara padu dan padat. Perkara ini bermaksud kohesi adalah hubungan diantara ayat dalam sebuah wacana tidak kira sama ada dari segi strata gramatikal mahupun strata leksikal tertentu. Maksud ciri tautan atau kehesi ini juga ada dinyatakan oleh Halliday dan Hasan.

 Mereka melihat tautan makna itu dari dua sudut, iaitu tautan nahu dan tautan leksikal. Kedua-dua nahuan ini wujud dalam sesuatu kesatuan teks. Selain itu, tautan juga memperlihatkan jalinan ujaran dalam bentuk ayat bagi membentuk suatu teks atau konteks dengan menghubungkan makna yang terkandung di dalam unsur. Hal ini dikukuhkan lagi denan pernyataan seperti berikut;

“Tautan merupakan satu set kemungkinan yang wujud dalam bahasa untuk menjadikan suatu       teks itu berkesatuan”

(Halliday dan Hasan: 1976)

      1.2 Kolokasi

Menurut buku Tatabahasa Wacana (2012), Kolokasi dapat dilihat melalui dua sudut, iaitu sudut sintaksis dan sudut semantik.

 Sudut sintaksis misalnya:

Ketika itu nama Brunei dikenali sebagai Puni kerana ibu kotanya yang bernama Puni. Padazaman Sultan Muhyiddin, iaitu Sultan Brunei yang ke-XIV baharulah kerajaan Brunei itudipindahkan ke tempat yang ada sekarang.

 

Manakala sudut semantik pula contohnya:

Kerajaan berusaha bersungguh-sungguh meningkatkan perhubungan di tanah air kita, iaitu perhubungan darat, laut dan udara. Dalam bidang perhubungan darat telah digalakkan permanfaatan kereta api dan kereta bermotor. Kenderaan ini meliputi kereta, motosikal dan lain.

Sering kali kata-kata dalam medan makna kolokasi dari sudut semantik berkolokasi dengan golongan kata lain. Kolokasi dalam bahasa Latin ‘colloco’ yang membawa bermaksud ‘tempat yang sama dengan’ yang mempunyai hubungan sintagmatik antara kata-kata atau unsur-unsur leksikal itu. Kolokasi dalam semantic merupakan hubung kait sesuatu butir leksikal dengan butir-butir leksikal lain di sekitarnya. Menurut Kamus Dewan edisi keempat (2007), kolokasi bermaksud hubungan kedudukan atau kewujudan antara satu perkataan dengan yang lain dalam satu susunan misalnya dalam ayat. Firth (1951) dalam Noorliza Jamaludin (2004) mendefinisikan kolokasi sebagai “the company words keep”, iaitu hubungan antara satu kata dengan kata yang lain. Oleh itu, perkara yang dalam kolokasi ialah hubungan atau kombinasi kata yang tipikal yang benar-benar wujud dalam sesuatu bahasa.

Leech (1974) dalam Abdullah Yusof (2008) pula menyatakan bahawa kolokasi biasanya berhubungan dengan penggunaan beberapa kata dalam lingkungan yang sama. Contohnya jika seseorang berkata melur, cempaka, kenanga, raya, anggerik, kata-kata ini berhubungan dengan lingkungan kata bunga.

2.0 Jenis Tautan Kolokasi

Tautan kolokasi tidak melibatkan unsur linguistiknya berulang bentuk dan makna. Tautan jenis ini merujuk kepada konteksnya, iaitu kehadirannya sesuatu linguistik dengan yang lain antara dua unit teks. Kehadiran ini melibatkan domain makna. Dengan berdasarkan domain makna inilah kehadiran unsur linguistic yang terlibat diperincikan kepada empat jenis, iaitu:

Contoh yang diberikan dibawah terbahagi kepada dua jenis iaitu jenis tautan kolokasi yang terdapat dalam 1 ayat sahaja dan jenis tautan kolokasi yang bertautan dalam 2 atau lebih ayat.

1. Tautan Kolokasi Antonomi

Tautan ini menunjukkan kehadiran unsur tautan yang bercirikan makna yang berlawanan.

Contohnya:

‘Ketua kampung mempunyai anak gadis yang cantik tetapi mempunyai perangai yang buruk’.

Unsur ‘cantik’ dalam ayat diatas bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘buruk’. Unsur tersebut menunjukkan hubungan makna yang bertentangan.

Contoh lain seperti:

A	Industri perindustrian tempatan masa kini semakin diperakui di peringkat antarabangsa.
B	Berbanding pada masa dahulu industri ini kurang mendapat tempat

            Unsur ‘dahulu’ dalam ayat B dikatakan bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘kini’ dalam ayat A. Unsur tersebut merupakan unsur linguistik pada peringkat kata yang menunjukkan hubungan makna yang bertentangan.

  

2. Tautan Kolokasi Kohiponiman

Tautan ini merujuk kepada kehadiran hubungan makna unsur pada peringkat superodinat dengan ordinatnya atau antara hiponiman atau termasuk meronimi, yakni hubungan unsur yang sebahagian dengan unsur yang menyeluruh atau antara unsur sebahagian daripada entiti yang menyeluruh.

Contohnya:

Sekolah merupakan entiti menyeluruh (superordinat) manakala bilik darjah, guru, pelajar, ujian, dan buku latihan ialah unsur sebahagian (ordinat).

Unsur ‘menyeluruh’ bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘sebahagian’. Hubungan antara unsur ini bertautan secara hiponim iaitu unsur yang sebahagian dengan unsur yang menyeluruh.

Contoh lain seperti:

A	Program tuisyen mata pelajaran utama bertujuan untuk membantu pelajar mempersiapkan diri untuk menghadapi peperiksaan.
B	Pelajar yang lemah dalam Bahasa Melayu, Matematik Sains dan Bahasa Inggeris disarankan untuk menghadiri tuisyen itu secara percuma.

            Unsur dalam ayat B yang terdiri daripada kata dan frasa, iatu ‘Bahasa Melayu’ ‘Bahasa Inggeris’, ‘Matematik’, ‘Sains’ dikatakan bertautan secara kolokasi dengan frasa ‘mata pelajaran utama’ dalam ayat A. Tautan ini melibatkan hubungan makna hiponim, iaitu antara superodinat dengan ordinatnya.

3. Tautan Kolokasi Hasil

Tautan ini melibatkan kehadiran hubungan makna unsur tautan yang satu menghasilkan yang lain atau unsur yang dihasilkan oleh sesuatu entiti semantik.

Contohnya:

... perintah berkurung ... dengan... bahawa kekacauan di Pulau Pinang itu...

            Unsur ‘perintah berkurung’ bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘kekacauan’ dalam ayat diatas. Secara mudahnya’ ‘kekacauan’ menghasilkan ‘perintah berkurung’.

Contoh lain seperti:

A	Kanak-kanak berusia lima tahun nyaris putus tiga jari tangan kanan apabila mercun bola yang dipasangkan meletup secara tiba-tiba.
B	Kejadian berlaku kerana ada ibu bapa yang berpendapat bahawa permainan bunga api dan mercun merupakan satu kemestian pada setiap kali perayaan

Dalam ayat B, unsur ‘ibu bapa’ yang terdiri daripada frasa juga bertaut secara kolokasi dengan ‘kanak-kanak’ dalam ayat A yang juga terdiri daripada frasa. Tautan ini juga melibatkan hubungan makna hasil antara entiti, tetapi untuk maksud yang sebaliknya, iaitu yang dihasilkan (kanak-kanak) mendahului yang menghasilkan (ibu bapa). 

4. Tautan Kolokasi Sifat

Tautan ini merujuk kepada kehadiran hubungan makna antara unsur tautan yang menjadi punca sifat dengan unsur sifat atau unsur sifat daripada entiti punca sifat.

Contohnya:

"... perintah berkurung.....telah dapat mempertenangkan..."

Unsur ‘perintah berkurung’ bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘dapat mempertenangkan’. Ini bermakna sifat bagi ‘perintah berkurung’ adalah untuk ‘dapat mempertenangkan’.

Contoh lain seperti:

A	Kempen mengharamkan sajian makanan haram bersama minuman halal yang lain kepada pengunjung Muslim telah diadakan secara besar-besaran di Negara itu.
B	Pihak hotel perlu peka bahawa Islam melarang umatnya makan makanan yang memudaratkan bagi menjamin akhlak yang terpuji.

Dalam ayat B, unsur Islam yang terdiri daripada kata bertautan secara kolokasi dengan unsur ‘mengharamkan sajian makanan’ dalam ayat A yang terdiri daripada frasa. Tautan ini melibatkan kehadiran kata yang berlainan mewujudkan hubungan makna sifat, iaitu antara entiti dengan sifatnya. Dalam contoh ini, entiti (Islam) didahului oleh sifatnya (mengharamkan sajian makanan haram) 

3.0 Kesimpulan

Kesimpulannya, Tautan terbahagi kepda 3 jenis iaitu Tautan perulangan, Tautan kolokasi dan Tautan penhung ayat. Manakala untuk Tautan Kolokasi pula terbahagi kepada 4 jenis iaitu tautan kolokasi antoniman, tautan kolokasi kohiponiman, tautan kolokasi hasil dan tautan kolokasi sifat.

Sebagai seorang pewacana yang baik, kita harus cuba memenuhi konsep tautan ini agar idea yang ingin disampaikan kepada orang lain dapat disampaikan dengan berkesan.